Είναι ένα όμορφο, μικρό θηλαστικό και πολύ σημαντικό για την ιστορία και την κουλτούρα των Ιαπώνων, μια και εμφανίζεται σε πολλούς μύθους, ιστορίες και παραδοσιακά τραγούδια εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Κομμάτια της ιδιοσυγκρασίας και του χαρακτήρα του μικρού αυτού ζώου, ώθησαν τους Ιάπωνες να συνδέσουν το όνομά του με τη συγκεκριμένη τεχνική μπονσάι. Αυτό το σκανταλιάρικο ζωάκι, σύμφωνα με τους μύθους, είναι άσος στις μεταμφιέσεις, ένας μικρός ζαβολιάρης, «απατεώνας», που προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του θα μπορούσε να αλλάξει ακόμα και τη μορφή του!
Η εφαρμογή της τεχνικής τανούκι είναι το αποτέλεσμα της ένωσης ενός «ζωντανού» δέντρου με ένα κομμάτι νεκρού ξύλου (θαλασσόξυλο, driftwood) με τέτοιον τρόπο ώστε με τα χρόνια ο παρατηρητής να αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ενός μόνο στοιχείου, δηλαδή ένα δέντρο μπονσάι που εμφανίζει σημεία νεκρού ξύλου.
Η «μεταμφίεση» ενός δέντρου μικρής ηλικίας (με ανάλογο πάχος κορμού), κολλημένου σε ένα κομμάτι νεκρού ξύλου (δυσανάλογου μεγέθους), το οποίο παρουσιάζεται ως δέντρο μεγάλης ηλικίας, είναι ο λόγος που δικαιολογούμε την έμπνευση των Ιαπώνων. Λέγεται πως η αιτία που οι Ιάπωνες καλλιεργητές μπονσάι έδωσαν το όνομα αυτού του μικρού «απατεώνα» σε μία τεχνική διαμόρφωσης μπονσάι, είναι η πεποίθησή τους ότι αυτή η τεχνική δεν είναι τόσο «δίκαιη», μια και τα δέντρα τανούκι φαίνεται να ξεγελούν τον θεατή κατά πολύ ως προς τη διαδικασία διαμόρφωσης. Εμφανίζουν κάτι επιβλητικό μεν, αλλά όχι τόσο ακέραιο. Η τεχνική τανούκι έχει αρκετές φορές το παρόμοιο αποτέλεσμα με άλλες τεχνικές, για τις οποίες θα χρειαζόταν ένα σπάνιο δέντρο ως πρώτη ύλη και πολύ περισσότερος χρόνος προκειμένου να έχουμε το τελικό αποτέλεσμα, αντιθέτως με τα τανούκι.
Και εδώ έρχονται οι «Δυτικοί», που με την εξάπλωση των μπονσάι στον δυτικό κόσμο τροποποιούν τεχνικές, αλλάζουν ορολογίες, δημιουργούν νέες τάσεις, αλλάζουν χαρακτήρα και μετενσαρκώνουν την ιστορία των μπονσάι σε τέχνη. Στο πλαίσιο αυτό και ανάμεσα σε πάρα πολλά παραδείγματα, μετέφρασαν τον τίτλο της τεχνικής τανούκι σε έναν λιγότερο υποτιμητικό όρο, «Phoenix Grafts». Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε από την ονομασία πώς ο εμπνευστής αυτού του όρου (Dan Robinson) εκμεταλλεύτηκε την ιδιότητα του μυθικού πουλιού φοίνικα το οποίο αναγεννιέται από τις στάχτες του ακόμα πιο δυνατό, πιο εκθαμβωτικό και πιο εντυπωσιακό, όπως πολλά από τα δέντρα τανούκι που έχουμε δει ανά καιρούς.
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής αυτής της τεχνικής είναι εντυπωσιακά. Παρ’ όλο που οι Ιάπωνες δεν τα παρουσιάζουν στις επαγγελματικές εκθέσεις μπονσάι στην Ανατολή, έχουν δεχτεί αυτήν την τεχνική και κάποιοι απ’ αυτούς την εφαρμόζουν, ακόμα κι αν τη βλέπουν ως «εναλλακτική τεχνική» διαμόρφωσης δέντρων μπονσάι.
Ό,τι και να ισχύει από τα παραπάνω, είναι δεδομένο ότι η κουλτούρα των Ιαπώνων, η αγάπη τους για τη φύση, για το γνήσιο, το αγνό και το γηγενές είναι αυθεντικά και αναλλοίωτα στοιχεία. Για τους περισσότερους Ιάπωνες ένα δέντρο τανούκι δεν είναι αυτό που φαίνεται, είναι σαν το ζαβολιάρικο και σκανταλιάρικο μυθικό τανούκι…
Κείμενο: Ανδρέας Καπούλας
Επιμέλεια/Διόρθωση: Νάντια Φαμέλου
